کلام نخست ( ماهنامه شماره ۸۳)

سرمقاله این شماره از ماهنامه نامه آینده پژوهی به بحث پیرامون روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان می پردازد. روند روابط ا سیاسی دو کشور و فراز و فرودهای آن در طی دهه های گذشته و نیز گزینه های پیش روی هر یک از این قدرت های منطقه ای از جمله موضوعاتی هستند که در سرمقاله مطمح نظر قرار گرفته اند. موضوع تنش های سیاسی ترکیه و عربستان و چشم انداز بهبود این روابط موضوع اولین مقاله ماهنامه در حوزه سیاست خارجی خواهد بود. عوامل بهبود روابط و نیز پیامدهای آن برای کشورهای ثالث از جمله ج.ا.ا، از دیگر موضوعات این مقاله است. موضوع مبارزه جمهوری اسلامی ایران و رژیم صهیونیستی و تلاش این رژیم در راستای توقف پیشرفت های هسته ای ایران دیگر موضوع سیاست خارجی این شماره ازماهنامه است. بررسی دکترین اختاپوس این رژیم و نیز تلاش آن برای امنیتی سازی مسأله هسته ای، سرفصل های دیگری است که بدان پرداخته شده است. اعتماد متقابل مردم و حکومت و مؤلفه های کلان این گفتمان از منظر امامین انقلاب، موضوع اولین مقاله در حوزه داخلی این شماره است. بررسی مفاهیم کلان اعتماد فیمابین امام و امّت و مدلسازی گفتمانی آن، محور اصلی این مقاله را شکل داده است.
مسأله ارتباط جمهوری اسلامی ایران و بیت شیعی عراق و چالش های آتی آن، درونمایه مقاله دیگری است که در حوزه خارجی نگاشته شده است. همچنین، ارتباط ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس موضوع دیگری است که در این چارچوب قرار می گیرد. کلان مفهوم جهاد تبیین و محرک ها و سناریوهای تحقق آن، موضوع مقاله دیگری است که با بهره گیری از بیانات رهبر حکیم انقلاب، با نگرشی آینده پژوهانه به واکاوی آن پرداخته است. آینده ادراک امنیت ملی و چالش های شناختی جامعه پیرامون این مسأله، موضوع مقاله ای است که تحت این عنوان نگارش یافته است. مفهوم تصرف هنجاری و جنگ روانی علیه جمهوری اسلامی ایران، مقاله دیگری است که در حوزه داخلی مورد توجه قرار گرفته است. ساختار بحران های اقتصادی و ادراکات سیاسی از این مسأله، موضوع مقاله ای در حوزه امنیت سیاسی و اقتصادی است که به بررسی ابعاد گوناگون مسأله پرداخته است.
اجلاس محرمانه بیلدربرگ و مسائل کلان مطرح شده در آن و نسبت این مسائل با جمهوری اسلامی ایران، عنوان گزارشی است که در این خصوص تهیه شده است. در نهایت، تلخیص کتاب پادشکنندگی، اثر نسیم نیکلاس طالب و بررسی روششناختی این موضوع، آخرین مقاله بخش داخلی را شکل می دهد. در بخش مبنا، بخش دوم از یادداشت طرح ریزی سناریوی تحول آفرین با هدف آشنایی بیشتر با گام های اجرایی این رویکرد و الزامات عملیاتی سازی آن ارائه شده است.

ایران، عربستان، روندها و گزینه های پیش رو

فارغ از تحولات و رویکردهای پیشین در روابط پرفراز و نشیب ایران و عربستان، به نظر می رسد دولت سیزدهم در حالی ماه های پایانی سال نخست دوره ریاست جمهوری  را سپری می کند که شرایط جدید و متفاوتی در سطح منطقه ای و بین المللی و بویژه زمینه برای تعاملات با کشورهای منطقه و از جمله عربستان شکل گرفته است. این مقاله به بررسی روندها و گزینه‌های راهبردی پیش روی طرفین این مساله می‌پردازد.

بهبود روابط ترکیه و عربستان سعودی: عوامل و پیامدها  

ترکیه و عربستان به عنوان دو بازیگر محوری در غرب آسیا از تاثیرگذاری بالایی در نظم منطقه ای برخوردار هستند. اما فراتر از تاثیرگذاری منفرد هر یک از این دو بازیگر، سطح رقابت ها یا همکاری های بین این دو کشور نیز از متغیرهای مهمی است که چگونگی ساخت و موازنه قدرت در سطح منطقه ای را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. در این نوشتار ضمن اشاره به تحولات جدید مناسبات، به تبیین عوامل بهبود روابط بین آنکارا و ریاض خواهیم پرداخت و در پایان چشم انداز و پیامدهای آتی روابط را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

رژیم صهیونیستی و جمهوری اسلامی ایران در شرایط پیچیدگی هسته ای: از دکترین اختاپوس تا امنیتی سازی

روابط جمهوری اسلامی ایران و رژیم صهیونیستی با فراز و نشیب های مختلفی در طول دهه های گذشته همراه بوده است. در حالی که در دوره پهلوی ایران روابط نزدیکی با این رژیم ایجاد نمود، وقوع انقلاب اسلامی در ایران و تاکید رهبران انقلاب بر حمایت از مردم مظلوم فلسطین و مقابله با توسعه طلبی صهیونیست ها به تدریج جمهوری اسلامی ایران را به عنوان اصلی ترین تهدید برای رژیم صهیونیستی مطرح ساخت.  در این نوشتار ضمن اشاره به شرایط پرابهام و پیچدیده جدید ناشی از بن بست در مذاکرات هسته ای به تبیین دو بعد اصلی سیاست رژیم صهیونیستی علیه جمهوری اسلامی ایران یعنی اقدامات نظامی- امنیتی در قالب دکترین اختاپوس و تلاش های معطوف به امنیتی سازی  ایران می پردازیم و در پایان نیز برخی نتایج را مطرح خواهیم کرد.

مدل سازی گفتمانی تشخیص اعتماد متقابل مردم و حکومت

اگرچه میان تعریف و معنای مشروعیتِ برآمده از گفتمان انقلاب اسلامی با آنچه که در گفتمان رایج و لیبرالی مورد توجه است، تفاوت های اساسی وجود دارد اما توجه به نقش مردم در تحقق حکومت و تداوم آن از مصرحات مکتب امام و رهبر فرزانه انقلاب است. «سرمایه اجتماعی» به معنای وجود «اعتماد عمیق» میان مردم و حکومت را می توان یکی از مهمترین مؤلفه های جمهوری اسلامی دانست که به وسیله آن اولا هزینه های حکمرانی دینی بسیار کاهش یافته و ثانیا احتمال دستیابی به اهداف افزایش می یابد.

جمهوری اسلامی ایران و شیعیان عراق: مسایل و چالش ها در شرایط نوین

یکی از محورهای مهم در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال عراق پس از صدام را می توان کمک به تقویت و قدرت یافتن جامعه شیعی عراق محسوب کرد. با تحول وضعیت شیعیان در دوره جدید تغییر و تقویت جایگاه ژئوپلیتیکی این گروه در عرصه داخلی و خارجی مورد تاکید قرار گرفت. بر این اساس اهمیت شرایط جدید شیعه در عراق هم به لحاظ تاثیرگذاری در معادلات سیاسی داخلی و هم تاثیرات منطقه ای برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت بالایی دارد و تهران وضعیت جدید شیعه در عراق را به عنوان فرصتی تاریخی و استراتژیک برای جامعه شیعی عراق، شیعیان جهان و همچنین ایران می نگرد. با توجه به این مهم در این نوشتار ضمن اشاره به شرایط و روندهای جدید جامعه شیعی در سال های اخیر به تبیین چالش ها و دستاوردهای ایران در این حوزه خواهیم پرداخت.

جهاد تبیین؛ عرصه، محرک ها و سناریوها

تبیین آینده پژوهانه بیانات راهبردی رهبر معظم انقلاب اسلامی به دو دلیل اهمیت ویژه دارد؛ اول آنکه ایشان دارای موقعیتی منحصر بفرد در «دیده بانی» وضعیت امنیتی – سیاسی کشور است و ثانیا یکی از بهترین تحلیل گران این حوزه در تاریخ انقلاب نیز محسوب می شوند. به همین دلیل توجه به برخی بیانات راهبردی ایشان همواره در دستور کار قرار داشته و بدان پرداخته شده است. این مقاله به مفهوم راهبردی جهاد تبیین و عوامل موثر بر آن می‌پردازد.

آینده درک امنیت ملی و چالش های شناختی جامعه

مفهوم امنیت ملی مانند منافع ملی دارای ابعاد و شرایط تعریف پیچیده ای است. این روند بصورت فیمابین حاکمیت و ملت قابل بررسی و تحلیل است. اقبال عمومی به امر امنیت ملی بر مبنای اصل مشروعیت و مقبولیت شکل می گیرد و افکار عمومی بر همین پایه اقدام به کنش های دفاعی و حمایتی از سیستم می نمایند. درک از مفهوم امنیت ملی در جامعه زیربنای حفظ قدرت و رشد آن در هر حکومتی است و تبیین ساختار درک امنیت ملی از مهمترین مقوله هایی است که بر اساس آن می توان به عمق راهبردی یک سیستم سیاسی پی برد. آینده درک امنیت ملی درگیر با چالش های روانی و شناختی است که بر اساس آن زاویه افکار عمومی نسبت به مفاهیمی چون امنیت ملی شکل می گیرد. آینده ادراکی مفهوم امنیت ملی برای جامعه با سطح نخبگان سیاسی و امنیتی متفاوت است. برای درک بهتر از این موضوع راهبردی؛ ابتدا به ساختار این درک پرداخته و پس از آن به دیالکتیک نظری فیمابین درک امنیت ملی و چالش های شناختی جامعه خواهیم پرداخت. شناخت ظرفیت های پردازش مفهوم امنیت ملی در قالبی روانی و ادراکی از مهمترین خروجی هایی است که می توان از شناسایی ساختار افکار عمومی به آن دست یافت.

جمهوری اسلامی ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس: چالش ها و چشم انداز روابط

خلیج فارس برای جمهوری اسلامی ایران به لحاظ ژئوپلیتیکی اهمیت بسیار بالایی دارد. وابستگی کشور به صادرات انرژی  از طریق خلیج فارس و انجام بخش عمده ای از تبادلات تجاری و اقتصادی کشور با جهان از این طریق، نشانگر بخشی از  این اهمیت است. ضمن اینکه ایران سرمایه گذاری های مهمی به لحاظ تجاری- اقتصادی و حتی نظامی و راهبردی در خلیج فارس انجام داده و این پهنه آبی به عنوان خط مقدم بازدارندگی و قدرت نمایی کشور در برابر تهدیدات بیرونی محسوب می­شود. هر چند که روابط ایران با هر یک از کشورهای این حوزه ویژگی ها و مختصات خاص خود را دارد، اما در مجموع می توان به چهار دسته کلی از چالش های روابط بین ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با محوریت عربستان سعودی اشاره کرد و سپس چشم اندازی در این خصوص ترسیم نمود

” تصرف هنجاری” و جنگ روانی آینده علیه جمهوری اسلامی ایران

روند تقابل با ارزش های یک نظام سیاسی همیشه از رهگذر نفی خیابانی یا به معنای دیگر شورش های میدانی نمی گذرد. گاهی تقابل با ذات مفاهیمی که بنیان های مشروعیت یک نظام سیاسی را تشکیل می دهد از جمله مواردی است که باید به آن توجه شود. هنجارهای ارزشی در این حوزه نقش بسیار مهمی ایفا می نمایند. گاهی برای حذف رادیکال یک هنجار سعی به عمل می آید و در این راستا ظرفیت های جنگ روانی به سمت ساخت یک هنجار جدید حرکت می نماید و در وضعیت پیچیده تر، تقابل بر سر تصرف یک هنجار خودش را به تصویر می کشد. لذا روند این گونه مسائل در دایره جنگ شناختی و روش های ذهنی جنگ روانی قابل بحث و بررسی است. در این متن با عنایت به چارچوب کنشگری در حوزه تصرف هنجارهای رقیب، زمینه های چالش زای روانی آن علیه آینده جمهوری اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت.

دیالکتیک شناختی ساختار  بحران های اقتصادی و تصورات سیاسی

بحران های اقتصادی همواره دارای روندی ملموس و عینی بوده اند، اما درخواست برای اصلاح وضع موجود از این قاعده تبعیت نمی کند، لذا می تواند تقاضای اصلاح وضع موجود را تابعی از نگاه ایده آل و همچنین نتایج ملموس دانست. ایده آل گرایی روندی است که از تخیلات سیاسی نشات می گیرد. نمونه بارز این امر را در ادبیات روانشناختی لاکان در علم روانشناسی و آرمانشهرگرایی در علوم سیاسی و روابط بین الملل جستجو نمود. لذا بررسی کاربردی ساختار شناختی بحران های اقتصادی و تخیلات سیاسی در حالتی ممزوج  و تلفیقی صورت می پذیرد. این مسئله می تواند به درک بهتر محیط های اعتراضی برای تصمیم سازان امنیتی منجر شود. همچنین باعث بوجود آمدن بعد جدیدی از تحلیل خواهد شد که در ادامه این متن به صورت مشروح تر به آن پرداخته خواهد شد. رابطه میان هویت، قدرت و گفتمان در حوزه اعتراضات اقتصادی، از مهمترین ویژگی هایی است که از تخیلات سیاسی نشات گرفته و باعث گره خوردن دیدگاه های ایده آل و واقع گرا در حوزه های بررسی های امنیتی خواهد شد. این متن اقتباسی از مفاهیم یاد شده در نظریات متعدد لاکان درباره درک انسان از وضعیت ذهنی و عینی خود است.

 اجلاس بیلدربرگ ۲۰۲۲؛ موضوعات و گزاره های استنتاجی

نشست ها و جلسات محرمانه بین المللی روندهای تعیین کننده ای در حوزه تصمیم سازی ها در عرصه سیاست جهانی دارند. تجمع گروه های سرمایه داری و همچنین اصحاب رسانه و قدرت علاوه بر اینکه باعث هم افزایی در اهداف کنترلی می شود، زمینه های شکل گیری قدرت های جدید را در عمل از بین خواهد برد. یکی از این نشست ها بیلدربرگ است. هم اکنون با برگزاری شصت و هشتمین اجلاس، مجددا این گروه سعی دارد روندهای بین المللی را از خود متاثر بسازد و در این حوزه به بررسی موضوعاتی پرداخته است که بصورت مختصر در این گزارش به آن خواهیم پرداخت.

تلخیص کتاب پادشکنندگی – نسیم نیکلاس طالب (بررسی روش شناختی)+ مثال های کاربردی

این یادداشت به تلخیص مهم‌ترین بخش‌های کتاب پادشکنندگی، تالیف نسیم نیکلاس طالب، از منظر روش‌شناسی  می‌پردازد. در ادامه نیز با ذکر مثال‌هایی کاربردی، صورتی عینی به مفاهیم پادشکنندگی می‌بخشد.

طرح‌ریزی سناریوی تحول‌آفرین (۲)

در ادامه یادداشت پیشین پیرامون رویکرد طرح‌ریزی سناریوی تحول‌آفرین، این یادداشت به بررسی گام‌ها و مراحل اجرایی این رویکرد و الزامات پیاده‌سازی آن می‌پردازد.