کلام نخست ( ماهنامه شماره ۶۹ )

از مهمترین رویدادهای سال جدید شمسی، ناآرامی ها و اعتراضات گسترده مردم ایالات متحده آمریکا در واکنش به قتل جُرج فلوید سیاه پوست بوده است. این بحران در کنار بحران اقتصادی ناشی از شیوع گسترده ویروس کرونا در آخرین سالِ دور اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ایالات متحده را درگیر چالش های بزرگی نموده است. سرمقاله این شماره از ماهنامه با بررسی عوامل و ریشه های شکل گیری این اعتراضات، به دنبال ارائه تحلیلی آینده نگر در این زمینه است. از آنجائی که جمهوری اسلامی ایران به ویژه در سال های اخیر درگیر برخی پدیده های بی ثباتی بوده است، دومین یادداشت ماهنامه نیز با تمرکز بر مسأله ثبات سیاسی به دنبال بررسی آینده حضور زنان در اعتراضات و اغتشاش های سیاسی و اجتماعی کشور و پس از آن مسأله شبکه سازی در اغتشاش های احتمالی آینده ایران می باشد.
در ادامه چالش های کلیدی پیش روی محمد بِن سلمان در حوزه اقتصاد و روابط خارجی مورد تحلیل قرار گرفته؛ و از آنجائیکه توییتر امروزه به پلتفرمی برای انتقال احساسات و انگیزه ها تبدیل شده است، مقاله بعدی، غمگین ترین هفته های توییتر را با مروری بر گسترش محتوای اندوه در این شبکه، مورد بررسی قرار داده . رصد اندیشکده های غربی نیز بخش دیگری است که در این شماره با موضوع کرونا در اختیار مخاطبین قرار گرفته است.
یکی از مهمترین بخش های ماهنامه، مبنای آینده است که مهمترین و جدیدترین یافته های علمی و پژوهشی در حوزه آینده پژوهی را ارائه می نماید. چارچوب FAROUT در بررسی کیفیت روش های تحلیل  استراتژیک، هوش مصنوعیِ ادارکی و قسمتِ دومِ مقاله مدل سازی آماری در مطالعات آینده، عناوین مقالات این بخش می باشند.

تحلیلی آینده نگر بر اعتراضاتِ داخلی آمریکا

هرچند که تمرکز بر عللِ نزدیک و بازنشر گسترده رسانه ای از قتل وحشیانه یک سیاه پوست، منجر به توصیفی نژادپرستانه از ماهیت اعتراضات داخلی آمریکا شد، اما نگاهی دقیق تر و توجه به لایه های عمیق ترِ علّی، ماهیت اقتصادی و اجتماعی در قالب بی عدالتی و فاصله طبقاتی را برجسته تر می نمایاند. بعید به نظر می رسد که اعتراضاتی با ماهیت صرفاً نژادپرستانه_حداقل در بازه کوتاه مدت و میان مدت_ در ساختار قدرت آمریکا بتواند دامنه وسیع تری از آنچه که شاهد آن بودیم بیابد و در اشَکال عمیق تری از بی ثباتی سیاسی بروز و ظهور یابد. بر این اساس، در نوشتارِ پیش رو، از زاویه تحلیلی فراتر از نژادپرستی و با ابتنای بر ماهیت بی عدالتی و تشدید فاصله طبقاتی، رابطه معنادار میان این ظرفیت با پیشران شکاف درون حاکمیتی معطوف به انتخابات پیشِ رو در آمریکا مورد تحلیل قرار گرفته و چند گزاره استنتاجی پیرامون آینده اعتراضات و سپس بایدها و نبایدهای جمهوری اسامی ایران در مواجهه با اعتراضات داخلی آمریکا استخراج و ارائه می شود.

آینده حضور زنان در اغتشاش های اجتماعی کشور

در حالی که زنان در ایران به عنوان نیروی کمتر مشارکت کننده در مسائل سیاسی – امنیتی دیده می شدند، پدیده هایی رخ داده است که نشان از عاملیت و تعیین کنندگی آنان در آینده اجتماعی و امنیتی ایران دارد. مسائلی چون ورود زنان به ورزشگاه ها، چهارشنبه های سفید و مسئله حجاب و حضور لیدرهای زن در ناآرامی های سه سال اخیر علائم تغییر بزرگ در کُنشگری زنان است. در این موضوع تأثیر قابل توجه قدرت نرم در تحریک ذهنی زنان و درخواست بی اعتنایی به ارزش ها و ایستارهای مذهبی و تلاش برای ایفای نقش منفی علیه حدود و مقررات نظری و عملی جمهوری اسلامی حکایت از برنامه ریزی مُدونی برای مدلی با عنوان « براندازی زنانه » دارد که در بعُد شناختی تلاش می کند « تابو » های زن ایرانی در گذشته رابه عنوان  « نیازهای حیاتی » اش در آینده معرفی نماید؛  این مطلب نشان می دهد که در آشوب های آینده باید منتظر حضور گسترده، شبکه ای و باانگیزه زنان بود. در این شرایط سخت ترین شرایط برای ایران آن است که علاوه بر عدم مواجهه شناختی با موضوعات زنان در کشور، دستگاه های امنیتی و انتظامی نیز از ابزار و شیوه های مناسب در مواجهه با زنان در اغتشاش بهره نبرند.

آینده شبکه سازی در اغتشاش احتمالی ایران

بهره مندی از شیوه « یورش فوجی » به عنوان دُکترین مناسبی برای « نیروهای شبکه ای آشوب » در ناآرامی های آبان ماه ۱۳۹۸ توانست تا نیروهای متفرق « خودآگاه » و « معترض ناخودآگاه » را در قالب « یگان های کوچک نقطه زن » در مانور خشونت و آشوب به موفقیت نسبی برساند. طراحی آشوب مبتنی بر فناوری های نوین اطلاعاتی همچون گوشی های هوشمند، اینترنت، ماهواره هاو… بود که البته با « قطع اینترنت » به سرعت از عمق و دامنه آن کاسته شد. متعاقب بهره مندی نظام از ابزار قطع دسترسی به اینترنت برای قطع شبکه سازی اغتشاش ها، طرف مقابل به سمت بهره گیری از شیوه هایی چون اینترنت ماهواره ای یا راه اندازی « شبکه ماهواره ای توشه » نموده است که ضد فیلترینگ است. از این رو محتمل است که آینده اغتشاش و آشوب در ایران شاهد اغتشاش مبتنی بر تکنولوژی های پیچیده ارتباطی باشد و ابزارهای گذشته کفاف مقابله با آن را نداشته باشد. از این رو توجه به مسئله « جنگ شناختی » در دوران آرامش و ثبات نسبی ضرورت می باشد.

چالش های کلیدی پیش روی محمدبن سلمان در عربستان؛ اقتصاد و روابط خارجی

محمدبِن سلمان ولیعهد عربستان در عمل به عنوان شخص شماره یک این کشور محسوب می شود. بن سلمان به عنوان اصلی ترین شانس برای رسیدن به منصب پادشاهی در میان نسل جوان شاهزاده های سعودی محسوب می شود. وی از سال ۲۰۱۴ یعنی از زمان به قدرت رسیدن ملک سلمان تلاش های گسترده ای را جهت بسترسازی برای رسیدن به تخت سلطنت آغاز کرد و توانست تمامی رُقبا و مخالفان داخلی را از پیشِ روی خود بردارد. بن سلمان علاوه بر تلاش های سیاسی برای حذف و محدودسازی رقبا به ایجاد اصلاحاتی در داخل برای افزایش رضایت و مشروعیت داخلی پرداخت و همچنین در جهت ایجاد وجهه و جایگاه بین المللی مناسب و کسب حمایت از قدرت های بزرگ کوشش کرد. هر چند در طول سال های گذشته نمودهای مختلفی از تشدید چالش های پیش روی بن سلمان برُوز یافته است اما در شرایط کنونی یعنی نیمه نخست سال ۲۰۲۰ با شیوع جهانی کرونا، چالش های پیش روی رهبران عربستان در دو حوزه اصلی یعنی اقتصاد و روابط خارجی نمود بیشتری داشته و آینده قدرت بن سلمان را با تردیدهای بیشتری همراه ساخته است.

در این نوشتار ضمن اشاره به این دو دسته از چالش ها به تبیین پیامدهای احتمالی چالش ها بر قدرت محمدبن سلمان خواهیم پرداخت.

شیوع کرونا و آینده سیاسی ترامپ

عاطفه در زندگی روزمره ما نقش مهمی ایفا می کند و به طور کلی در ادبیات به عنوان یک احساس یا حالت روحی خود به خود گزارش می شود. هدف اصلی محاسبات عاطفی توسعه سیستم ها و دستگاه هایی است که قادر به تشخیص، تفسیر و شبیه سازی احساسات انسانی هستند. داده های شبکه های اجتماعی نیز می توانند به کشف زمینه و رفتار کاربران کمک کنند.

یادداشت حاضر درصدد شناسایی میزان احساس غم در محتوای توییتر ایران و آمریکا می باشد.

رصد اندیشکده های بین المللی با موضوع کرونا

با توجه به تأثیرات عمیق بحران همه گیر کرونا بر مسائل راهبردی کشورها و جمهوری اسامی ایران و با عنایت به ضرورت رصد اندیشکده های غربی به عنوان مراکز اثرگذار بر نهادهای تصمیم سازی و به منظور تشخیص و پیش بینی اقدامات احتمالی سعی شده است ضمن مرور مهم ترین دیدگاه های مطرح شده، چارچوب مقالات ارائه شده بر اساس روش نظریه پردازی داده بنیاد و با استفاده از نرم افزار Nvivo نسخه ۱۲ مورد تجزیه و بررسی قرار گیرد.

در ادامه این گزارش، ابتدا مختصری درباره روش نظریه پردازی داده بنیاد به عنوان یکی از مهمترین و پرکاربردترین روش های تحلیل کیفی ارائه می شود و در ادامه مقالات مذکور با استفاده از این روش تجزیه و تحلیل خواهند شد.

 چارچوب تشخیصی FAROUT؛ معیارهای تفکیک کننده روش های تحلیل استراتژیک

همانگونه که انتخاب و استفاده از چارچوب نظری درست برای یک کار پژوهشی، گامی مهم و حساس در تحقیق و تولید محصولات پژوهشی و راهبردی محسوب می شود، انتخاب روش درست از میان چندین روش و تکنیک موجود نیزا ز دشوارترین مراحل تولید یک محصول پژوهشی است. امروزه برای هر استراتژی پژوهشی تکنیک ها و روش های تحلیلی مختلفی وجود دارد و لذا یکی از نشانه های توانمندی یک محقق در پیشبرد استراتژی پژوهشی، انتخاب روش و تکنیک صحیح تحلیل است.

هدف این مقاله ارائه شاخص هایی برای تفکیک میان ابزارها و تکنیک های تحلیلی است.

هوش مصنوعی ادراکی

فهم فرآیند استدلال و تصمیم گیری انسان یکی از مهم ترین مباحث مشترک دهه های اخیر میان دانشمندان روان شناسی، جامعه شناسی و نیز علوم رایانه بوده است. درک فرآیند تفکر انسان و الگو برداری از آن برای شبیه سازی رفتار انسانی موضوعی اساسی در تحلیل رویداد های آینده و نحوه مواجه انسان با مسائل پیچیده می باشد. به منظور درک این فرآیند، دانشمندان حوزه های مختلف از رویکرد های گوناگونی بهره برده اند که یکی از این رویکرد ها، روش محاسبات ادراکی می باشد. چارچوب مفهومی این روش و اقتضائات پیاده سازی آن در این نوشتار مورد بحث قرار می گیرد.

مدلسازی آماری در آینده پژوهی (قسمت دوم)

وقتی از آمار سخن می گوییم، از چه سخن می گوییم؟ گاهی دیده می شود که حتی برخی از دانشگاهیان نیز به اشتباه هر روش کمّی و عددی را روشی آماری می نامند. هرچند با ظهور مطالعات بین رشته ای، مرز میان آمار با بسیاری از علوم کوتاه شده است؛ اما هر روش کمّی یک روش آماری نیست. آمار هنوز هم هویت و صفات خود را دارد. در بخش اول از این مقاله، تاریخچه ای از روش مدل سازی آماری و گام های پیاده سازی آن و نیز تعدادی از مدل های آماری مانند رگرسیون خطی، مدل های لاجستیک و … ارائه گردید. در بخش دوم از این مقاله، با ارائه یک مثال در زمینه فقر، مدلی ارائه خواهد شد که بتواند با تعدادی متغیر، پدیده فقر را در کرمان پیش بینی نماید.