کلام نخست ( ماهنامه شماره ۶۸ )

آغاز سال گذشته با سیل و پایان آن با بحران کرونا همراه بود. رویدادهای بسیار زیادی در حد فاصل این آغاز و پایان، به وقوع پیوست که از مهمترین آنها به حوادث خلیج فارس، اعتراضات آبان ماه و ترور سردار سلیمانی می توان اشاره نمود. تناوب این رویدادها و فاصله میان وقوع آنها را می توان با رویدادهای سال های ابتدایی پس از انقلاب اسلامی مقایسه نمود. به نظر می آید افزایش تعداد رویدادها و کاهش فاصله وقوع آنها، محدود به جمهوری اسلامی ایران نباشد. سال گذشته در منطقه و جهان نیز شاهد تحولات عظیمی بوده ایم؛ از افزایش ناآرامی های کشورهای منطقه، تا مرگ مغزی اتحادیه اروپا، همگی بیانگر ورود به جهانی با چالش هایی بیشتر از گذشته است. زلزله ۵/۱ ۵ ریشتری اخیر تهران نیز حاکی از ماهیت متلاطم چالش های پیشِ روی ایران در سال جدید است. بر این اساس در اولین شماره از ماهنامه  نامه آینده پژوهی در سال ۱۳۹۹ ، ابتدا تأثیر کرونا بر شناسایی ظرفیت های مدیریتیمورد بحث و بررسی قرار گرفته است. سپس گزارشی در زمینه چالش های آینده پدیده ازدواج در ایران ارائه شده. در ادامه فعالیت اندیشکده های بین المللی با موضوع کرونا، مورد رصد و کاوش قرار گرفته است و سپس روندهای کلیدی در عراق و آیندهجریان شیعی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. آینده سیاسی ترامپ در سایه کرونا موضوع بعدی است که به آن پرداخته ایم. در ادامه مقاله ای در زمینه اقدامات کسب و کار در مقابل بحران کرونا ارائه شده و سپس مفهوم آگاهی و ترس از کرونا در شبکه های اجتماعیمورد تحلیل قرار گرفته است. در نهایتً رویکردهای کمی مورد استفاده در مدل سازی شیوع کرونا معرفی و سپس روش مدل سازی آماری به عنوان یکی از روش های مورد استفاده در آینده پژوهی، ارائه گردیده است. نامه آینده پژوهی امیدوار است در سال جدید و در راستای مأموریت خود، افق های جدیدی در توصیف و خلق آینده های محتمل، ممکن و مطلوب بگشاید.

شیوع کرونا؛ بازشناسی ظرفیت ها و گشاینده ی حقیقت ها

شیوع کرونا در ایران در آستانه ورود به سال ۱۳۹۹ ، در شرایطی که کشور به واسطه رخدادها و رویدادهای ناگوار سال ۹۸ سالی سخت را به ویژه در بُعد اقتصادی آغاز می کرد، می توانست همچون شوکی بزرگ وضعیت را به مرحله بحران ملی تسریع و تصعید کند. اگرچه سنجش پیامدهای این بحران باید با حساسیت ویژه دنبال شود؛ اما واقعیت اینکه کشور بزرگ ایران نه تنها تسلیم نشد بلکه به مراتب بهتر از بسیاری از کشورهای پیشرفته توانست شوک وارده را مدیریت کند. از این منظر،کرونا امکان برجسته سازی قابلیت هایی را که در شرایط پیشاکرونا کمتر قابل باور بود، فراهم ساخت. شیوع کرونا موجب شد تا ظرفیت های کشور در اوج تصوّرات منفی از وضعیت کشور بازشناسی شود. در حقیقت شیوع کرونا، گشاینده حقایقی شد که شاید برای ادامه راه عبرت آموز باشد. اولاً، اینکه تصوّرات منفی و باور و اراده ضعیف موجب ندیدن و کوچک شمردن ظرفیت های واقعی می شود؛ و ثانیاً عدم انسجام، ناهماهنگی و موازی کاری، ظرفیت های شناخته شده و واقعی را هدر می دهد. در مواجهه با کرونا چون هر دو نقص مدیریتی مذکور چیره نشد، کشور موفق شد.

چالش های آینده ازدواج در ایران!

در حالی که تقویت ازدواج به عنوان یک راهبرد می تواند بخش های مختلف جامعه را به صورت هدفمند بهبود ببخشد؛ در سال های اخیر با چالش های جدی مواجه شده است. کاهش قابل توجه میزان ازدواج در کنار افزایش طلاق و دگرگونی های ارزشیِ پیش آمده در کشور نشان می دهد که همه سیگنال های پیش از سونامی تجرّد دریافت شده است. از این منظر زوایای نسبتا پنهانی چون ارتباط مسئله ازدواج با اقتصاد و افزایش تولید و جمعیت مولدّ کشور و یا تأثیر عکس حمایت های قضائی و حقوقی از زنان بر ازدواج از دیگر پیچیدگی های آینده ازدواج در ایران است. ارتباط مستقیم این مسئله با وضعیت اخلاق و معنویت کیفیت زندگی  در کشور ایجاب می کند تا حمایت های مستقیم دولتی  از امر ازدواج به شدت افزایش یابد. در این یادداشت، آینده امر ازدواج در ایران با توجه به شرایط امروز کشور در قالب چهار بدیل به صورت اجمالی طرح شده است: ۱) ثبات و بهبود وضعیت اقتصادی در کنار نگرش مثبت و مستقل دولت و جامعه به ازدواج؛ ۲) ضعف فرهنگی در کنار ثبات اقتصادی کشور؛ ۳) تضعیف وضعیتی معیشتی مردم در کنار بهبود شرایط اجتماعی؛ ۴) نا امنی فرهنگی و اجتماعی در کنار رکود و چالش بیشتر اقتصاد

رصد اندیشکده های غربی (نیمه دوم فروردین۹۹)

با توجه به تأثیرات عمیق بحران همه گیر کرونا بر مسائل راهبردی کشورها و جمهوری اسلامی ایران و با عنایت به ضرورت دیده بانی و رصدِ تحلیل های اندیشکده های غربی به عنوان یکی از مراکز اثرگذار بر ساختارهای تصمیم سازی و به منظور تشخیص و پیش بینی اقدامات احتمالی سعی شده است ضمن مرور مهم ترین دیدگا ه های مطرح شده، ایده اصلی حاکم بر مقالات احصاء شود.

در ادامه مهمترین مقولات و نکات تحلیل های ارائه شده در رسانه ها واندیشکده های غربی شامل اندیشکده رَند، اندیشکده بروکینگز، واشنگتن پُست، اینترسپت، نیویورک تایمز،کارنگی مطرح گردیده و در انتهای گزارش نیز فراتحلیلی در خصوص فضای کلی این مقالات، ارائه شده است.

روندهای کلیدی در عراق و آینده جریان های شیعی

عراق در طول سال های اخیر با روندهای متعددی مواجه بوده است. در حالی که در سال های پس از ۲۰۱۴ ظهور داعش و تسلط آن بر بخش های بزرگی از عراق به عنوان اصلی ترین چالش پیشِ روی عراق بوده است، با تضعیف این جریان تروریستی و ایجاد ثبات نسبی در این کشور، روندهای جدیدی در عراق شکل گرفته است. این روندها که در عرصه های سیاسی- امنیتی و اقتصادی – اجتماعی عراق جاری بوده، طیف وسیعی از مسائل و بازیگران داخلی و خارجی این کشور را متأثر ساخته است. در این میان جریان های سیاسی شیعی که از سال ۲۰۰۳ سهم عمده ای از قدرت سیاسی را در عراق در اختیار داشته و در رأس هرم نظام سیاسی این کشور قرار داشته اند به طور همزمان از اثرگذاری و اثرپذیری بالایی از روندهای مختلف برخوردار بوده اند. لذا با توجه به نقش محوری این جریان ها در عراق و همچنین تعاملات ویژه بین آنها و جمهوری اسلامی ایران، در این نوشتار در پی آن هستیم که بعد از اشاره به روندهای کلیدی عراق، به پیامدهای این روندها برای جریان های شیعه پرداخته و در نهایت به ارائه چشم اندازی در خصوص آینده این گروه ها بپردازیم.

شیوع کرونا و آینده سیاسی ترامپ

شیوع کرونا در سطح جهان باعث ایجاد چالش ها و مشکلات فزاینده برای دولت ها و رهبران سیاسی شده است. در این میان امریکا به رغم اینکه به عنوان قدرتمندترین بازیگر جهانی مطرح است اما بیشترین میزان شیوع و مرگ و میر در اثر این بیماری را تجربه کرده است. افزایش تعداد مبتلایان به بیماری کرونا در امریکا به بیش از یک میلیون نفر و مرگ بیش از پنجاه هزار نفر در این کشور در اثر این ویروس باعث شد تا روند شیوع و تلفات امریکایی ها روند تصاعدی جدی را طی نماید. این وضعیت باعث مطرح شدن مسائل و موضوعات بسیاری در عرصه های مختلف امریکا از جمله عرصه سیاسی شده است. در این عرصه با توجه ، به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری در نوامبر ۲۰۲۰ تأثیرات کرونا بر انتخابات و آینده سیاسی دونالد ترامپ به عنوان یکی از مسائل مهم تلقی می شود. با توجه به این موضوع در اینجا تلاش می کنیم تا ضمن اشاره به مؤلفه های مهم اثرگذار بر آینده سیاسی ترامپ در فضای جدید کرونایی، در پایان به ارائه چشم اندازی در این خصوص بپردازیم.

بحران کرونا و اقدامات کسب و کارها

شیوع ویروس کرونا علاوه بر اینکه زندگی بسیاری از انسانها در سراسر جهان را در خطر انداخته است، تأثیر فزاینده ای بر اقتصاد جهانی و کسب و کارها در سراسر جهان دارد. فضای کسب و کار در کشور به واسطه رخداد هایی همچون اعمال تحریم ها، قطع مراودات بانکی بین المللی، کاهش ارزش پول ملی و افزایش نرخ تورم اوضاع مناسبی را به خصوص در سال ۹۸ تجربه نکرده است. در این میان، کرونا ویروس جدید، چالش های پیشِ روی فعالان کسب و کار را تشدید کرده و بسیاری از آ نها را با تهدید جدی برای بقا مواجه ساخته است. کاهش تقاضای مشتریان برای برخی خدمات، تعدیل نیروی انسانی شدید و ادغام و ورشکستگی برخی کسب و کارها از آثار اولیه این ویروس بر کسب و کارها بوده است. تأثیر این بحران بر کسب و کارها از اثرگذاری بر روی مشتریان کسب وکارها آغاز می شود، سپس شرکت ها را تحت تأثیر قرار داده و در نهایت، وضعیت رقابت در صنایع مختلف را تغییر می دهد. تداوم این روند می تواند سبب کاهش قدرت خرید و در نتیجه، شکل گیری یک چرخه جدید از رکود در فضای کسب و کار کشور باشد. شرکت ها برای جلوگیری از ضرر و زیان های بی شمار در این بحرا ن، نیازمند راه حل های خلاقانه ای برای رفع چالش ها در زمینه های مختلف سرمایه انسانی، مدیریت زنجیره تأمین، فروش و بازاریابی، فناوری ها، فرآیند های کاری مورد استفاده و سایر بخش ها هستند. بنابراین، ضروری است که همه رهبران کسب وکارها با نگاه و برنامه ریزی برای بحران فعلی، آینده ی پس از بحران را نیز در نظر گیرند؛ زیرا پس از گذر از این شرایط، بازگشت به روال عادی کسب وکار برای بسیاری از آ نها دیگر یک گزینه نخواهد بود و شرایط جدیدی در محیط رقابتی حاکم خواهد گردید. در مقاله پیش رو ابتدا مروری بر سناریوهای محتمل در خصوص وضعیت اقتصادی خواهیم نمود و سپس به توصیه هایی در خصوص زنجیره تأمین کسب و کارها در شرایط کرونا پرداخته می شود. در نهایت نیز راهکارهایی برای تاب آوری کسب و کارها در شرایط بحران کرونا ارائه می گردد.

دوگانه آگاهی و ترس: مروری بر عملکرد شبکه های اجتماعی پس از شیوع ویروس کرونا

در حال حاضر ، جهان در حال مبارزه با همه گیر شدن ویروس کرونا است و شیوع این بیماری همراه با همه گیری بین المللی بوده است. در هر کشور جدید، ویروس به وحشت دامن زده و تقاضای اطلاعات در مورد این بیماری را گسترش داده است. در نتیجه، رسانه های اجتماعی در عین حال که یک منبع ضروری برای اطلاعات حیاتی بوده اند، همچنان زمین های مناسب برای گسترش ترس و وحشت عمومی نیز می باشند. این یادداشت در تلاش است این دوگانگیِ کارکردی را مورد مطالعه قرار دهد.

کرونا و رویکرد های کمی مدل سازی

استفاده از رویکرد های کمّی در مطالعه پدیده های اجتماعی و اقتصادی به عنوان روشی نوین برای فهم و کشف عدم قطعیت های جهان آینده و سیاستگذاری علمی، در سال های اخیر رشد بسیاری داشته است. این رویکرد ها با بهره گیری از تکنیک های ریاضیاتی و آماری به بررسی جنبه های مختلف چالش ها و مسائل روز می پردازند. از این رو، مسأله شیوع کرونا نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. این یادداشت به بررسی فضای کلی رویکر دهای مورد استفاده در این حوزه برای روندیابی کرونا در ایران می پردازد.

مدلسازی آماری در آینده پژوهی

وقتی از آمار سخن می گوییم، از چه سخن می گوییم؟ گاهی دیده می شود که حتی برخی از دانشگاهیان نیز به اشتباه هر روشِ کمّی و عددی را روشی آماری می نامند. هرچند با ظهور مطالعات بین رشته ای، مرز میان آمار با بسیاری از علوم کوتاه شده است؛ اما هر روش کمّی یک روش آماری نیست. آمار هنوز هم هویت و صفات خود را دارد. این مقاله در دو قسمت به دنبال معرفی مدل سازی های آماری به عنوان یکی از رو ش های مورد استفاده در علم و هنر آینده پژوهی است. در قسمت اول، پس از ارائه مقدمه و تاریخچه ای از روش مدلسازی آماری، گام های پیاده سازی این روش و بخشی از مدل های آماری معرفی می گردد. در قسمت دوم که در شماره بعدی ماهنامه ارائه خواهد شد نیز، با ارائه یک مثال در زمینه ی فقر، مدلی ارائه خواهد شد که بتواند با تعدادی متغیر، پدیده فقر را در کرمان پیش بینی کند. با یافتن این مدل می توانیم برخی عوامل زیرساختی و امکانات رفاهی در سطح خانوار را شناسایی کنیم که بر فقر مؤثر هستند و بدین سان با آ نها شدت فقر را نیز پیش بینی نماییم.