کلام نخست ( ماهنامه شماره ۵۸ )

به حول و قوه الهی، پنجاه و هشتمین شماره نامه آینده پژوهی در دی ماه ۱۳۹۷ و منطبق با اولین شماره سال جدید میادی منتشر شد. این ماهنامه در دوره جدید قصد دارد با نگاه تخصصی و با رویکرد حرف های مبتنی بر علم و هنر آینده پژوهی به مهم ترین مسائل مرتبط با منافع ملی جمهوری اسلامی ایران بپردازد. هدف اصلی دوره جدید ماهنامه، ارائه مطالب متنوع در قالب های مختلفی همچون گزارش نشست خبرگی، رصد اندیشکده های بین المللی، سیگنال های ضعیف تغییر و روندهای بنیادین در حوزه های مسائل داخلی، امور بین الملل و فضای مجازی است که به تدریج شاهد این تغییرات خواهیم بود. روند تکاملی نامه آینده پژوهی حاصلِ تفکر معطوف به آینده در این ماهنامه می باشد. به نحوی که جایگاه کنونی ماهنامه حاصل سال ها تلاش مستمر مدیریت های پیشین در زمینه ترویج آینده پژوهی است که باید از این فرصت استفاده نموده و قدردان آن بود. نامه آینده پژوهی پیش از این به عنوان یک ماهنامه تخصصی و با هدف توسعه علم و هنر آینده پژوهی در قالب دو دوره، منتشر شده است. امید است در دوره جدید با همراهی و همکاری علاقمندان به حوزه آینده پژوهی شاهد بهبود کمی و کیفی مطالب نامه آینده پژوهی باشیم.

واژه توریسم نخستین بار در سال ۱۸۱۱ ، در مجله ای انگلیسی به نام مجله ورزشی بکار برده شد. در آن زمان این لغت به معنای مسافرت به منظورتماشای آثار تاریخی و بازدید از مناظر طبیعی برای کسب لذت به کار می رفت، از آن زمان تاکنون معانی و تعاریف متعددی از طریق صاحب نظران ارائه شده است. تعریف گردشگر که از طرف سازمان ملل، بر اساس پیشنهاد کنفرانس بین المللی حمل ونقل و گردشگری آن سازمان در رم، به تصویب رسیده به این شکل است: گردشگر کسی است که به منظور تفریح، بازدید از نقاط دیدنی، معالجه، تجارت، ورزش یا زیارت، به جایی غیر از مکانی که در آن اقامت دارد سفر می کند، مشروط براین که حداقل مدت اقامت او از ۲۴ ساعت کمتر و از شش ماه بیشتر نباشد. بنابراین گردشگری عبارت است از گذران اختیاری مدتی از اوقات فراغت خود در مکانی غیر از محل سکونت دائمی به قصد بهره برداری از لذت های گردشگری.

مناطق آزاد تجاری – صنعتی حسب تبصره ۱۹ قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور شکل گرفتند. این مناطق از منظر رشد و رونق تجارت برای دستیابی به توسعه و رفع محرومیت منطقه ای سعی کردند تا با استفاده از درآمد حاصل از عوارض کالاهای مسافری، فروش و اجاره زمین، خدمات بازرگانی و تخفیف از سود بازرگانی برای واردات کالاهای تجاری، که قانون گذار برای درآمدزایی مناطق آزاد تعیین کرده بود، ضمن آماده ساختن زیرساخت های اولیه، هدف ها و ماموریت های اصلی را برای دستیابی به شکل گیری توسعه در فرآیند شاخص های بین المللی که همانا جذب سرمایه گذاری خارجی، مشارکت سرمایه گذاران ایرانی و خارجی، و در نهایت تولید، صادرات و بهره گیری از فرصت های شغلی و اشتغال است، تحقق بخشند. به همین منظور با آماده شدن زیر ساخت ها که بعد از تصویب تبصره قانونی فوق، هنوز هم مستلزم حمایت های مالی و ایجاد منابع مالی جدید دولت است، مناطق آزاد تجاری صنعتی، فرصت های مناسبی را برای جلب سرمایه گذاری فراهم ساخته اند.

دریاچه کاسپین بزرگ ترین دریاچه جهان در مرز بین آسیا و اروپا واقع شده است و پنج کشور ایران با ۶۵۷ کیلومتر ساحل، جمهوری آذربایجان با ۸۲۰ ، قزاقستان با ۱۹۰۰ ، ترکمنستان با ۱۷۶۸ و روسیه نیز با ۱۳۵۵ کیلومتر خط ساحلی، در اطراف این دریاچه قرارگرفته اند، این دریاچه یکی از پرمناقشه ترین و پربحث ترین مناطقی است که در سه دهه گذشته ذهن بسیاری از سیاست مداران، اندیشمندان سیاسی و حقوقی و حتی بسیاری از مردم عادی ایران را به خود جلب کرده است. بررسی وضعیت گذشته حاکم بر این دریاچه، وضعیت فعلی، و ارائهٔ چشم انداز یک دهه آینده آن، و بایسته های سیاسی، اقتصادی و حقوقی نسبت به آنکه باید از سوی جمهوری اسلامی ایران صورت گیرد از اهداف این پژوهش بوده است. این پژوهش که در حیطه آینده پژوهی صورت گرفته، درصدد ارائه چشم انداز و آینده ای محتمل از یک دهه آتی حاکم بر این دریاچه و ارائهٔ بایسته هایی است تا مطلوب ترین نتیجه ممکن را در جهت نیل به منافع ملی ایران فراهم آورد.

از اواسط دهه ۱۹۴۰ تا پایان دهه ۱۹۷۰ میلادی به دلیل سیاست «عدم موجودیت اسرائیل » روابط عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی تیره و پرتنش بود؛ اما پس از کنفرانس صلح خاورمیانه در در این دوره به دلیل حساسیت افکار عمومی جهان عرب نسبت به رژیم صهیونیستی تا سال ۲۰۱۵ پنهانی بود. با روی کار آمدن ملک سلمان بن عبدالعزیز و به قدرت رسیدن محمد بن سلمان، رژیم آل سعود به بهانه مقابله با جمهوری اسلامی ایران به عنوان دشمن مشترک از مرحله روابط پنهانی و مخفی به عادی سازی آشکار روابط با رژیم صهیونیستی و ترویج عادی سازی روابط با این رژیم در فضای مجازی و رسانه های رسمی روی آورده است تا بدین وسیله زمینه شکل گیری اتحاد و ائتلاف راهبردی با رژیم صهیونیستی را فراهم نماید. در حال حاضر رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی را متحدی راهبردی برای خود می داند که می بایست روابطش را با آن تقویت کند. اشتراک نظر محمد بن سلمان با بنیامین نتانیاهو پیرامون بسیاری از تحولات و پرونده های منطقه نیز موجب شده است که از ولیعهد سعودی به عنوان مهره ای کلیدی در راهبرد مورد نظر نتانیاهو در قرن بیست و یکم یاد کنند. در نوشتار پیش رو ضمن مرور روابط عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی به دلایل گسترش روابط ریاض – تل آویو و پیامدهای ناشی از آن برای جمهوری اسلامی پرداخته شده و در ادامه نیز به راهکارهای مقابله با این اتحاد اشاره خواهد شد.

از آنجا که میزان تعامل جامعه با اینستاگرام نسبت به تلگرام بسیار کمتر است و برآوردی حدود پانزده میلیون کاربر ایرانی برای آن ذکر می شود، در هم تنیدگی زندگی عمومی از جنبه های اقتصادی، سیاسی و ارتباطاتی با آن نسبت به تلگرام کمتر است و به تبع، تصمیم گیری در خصوص آن مشابه با تلگرام نیست اما می توان موضوعات و عوامل را در نسبت با آن قیاس کرد. مساله اینستاگرام با سیاست گذران و تصمیم گیران بیش از آنکه سیاسی یا حتی اقتصادی باشد، فرهنگی است. بنابراین برعکس تلگرام که دارای سطح تنش کاملا سیاسی با تصمیم گیران داشت و شروع اقدام به مسدودسازی آن به حوادث دی ماه ۹۶ و نقش آن در بازنمایی و سازمان دهی اعتصابات و اغتشاشات برمی گشت مسأله اینستاگرام اساسا سیاسی نیست. به نظر می رسد نارضایتی میلیون ها کاربر اینستاگرام که بخش قابل توجهی از آن را سلبریتی های هنری و ورزشی شکل می دهند که توانایی بزرگ نمایی و بسیج کنندگی را نیز دارا هستند یک متغیر مهم در فرآیند تصمیم گیری در خصوص اینستاگرام است. پایگاه اجتماعی دولت دوازدهم همانند دولت یازدهم در بدنه متوسط شهری با اولویت های اجتماعی و فرهنگی است؛ نقطه ای که محل اشتراک با کارکرد اینستاگرام نیز هست. هرگونه تصمیمی که دسترسی این قشر به این پلتفرم محتوایی را سخت تر کند طبیعتا بر محبوبیت دولت در این پایگاه اجتماعی تاثیر منفی خواهد گذاشت. اما از طرف مقابل تئوری قوه قضائیه در مقابل پتلفرم های خارجی این است که هر پلتفرمی که امکان نظارت و مدیریت محتوا در آن ممکن نباشد برای امنیت کشور تهدید است. آینده تصمیم گیری در این خصوص از محل برخورد این تضادها حاصل خواهد شد.

هایزنبرگ فیزیکدان برجسته آلمانی در سال ۱۹۲۶ مطرح شد. این اصل توسط نیلز بوهر توسعه داده شد و اینیشتین بیشترین انتقادها را نسبت به این اصل مطرح کرد. اصل عدم قطعیت در فیزیک کوانتومی اشاره به عدم قطعیت ذاتی ذره دارد به این صورت که: اندازه گیری مکان ذره ضرورتا تکانه ذره را آشفته می کند و بر عکس، اندازه گیری تکانه ذره ضرورتا مکان ذره را آشفته خواهد کرد. چنانچه مکان با قطعیت زیاد تعیین شود اندازه حرکت با عدم قطعیت زیاد تعیین می شود؛ اگر اندازه حرکت با قطعیت زیاد تعیین شود الزاما باید مکان بسیار نامعین باشد. بنابراین محال است که مسیر آینده الکترونی را که در حدود ابعاد اتمی محبوس است بتوان به تفصیل پیشگویی و دنبال کرد و قوانین حرکت نیوتن که در بدست دادن مسیرهای ذرات بزرگ مقیاس کاملا رضایت بخش اند، در این جا به کار نمی آیند یا به عبارتی دیگر: این را می دانستیم که -در مکانیک نیوتنی- برای پیش بینی آینده یک ذره مثلا مکان و سرعت آینده یک ذره، حتما باید علاوه بر آگاهی داشتن از نیروهای وارد برآن، هم مکان و هم سرعت اولیه و یا به عبارتی دیگر هم اندازه حرکت و هم مکان ( ذره را )همزمان( در اختیار داشته باشیم؛ حال مطابق با اصل عدم قطعیت ما هیچگاه نمی توانیم همزمان مکان و اندازه حرکت یک ذره را )با قطعیت کامل( بدانیم و نتیجه آنکه پیشگویی جزئیات مسیر آینده ذره غیر ممکن است.