سرمقاله ( ماهنامه شماره ۵۱)

تأملی راهبردی بر سند راهبرد امنیت ملی ۲۰۱۷ امریکا

در سرمقاله این شماره با توجه به انتشار رسمی متن نخستین سند راهبرد امنیت ملی امریکا در روزهای پایانی سال ۲۰۱۷ ، تلاش شده ضمن اشاره به شماری از نکته های مهم در خصوص محتوای این سند) از جمله: تصریح بنیادین این سند بر مفهوم “نخست امریکا” که به زعم نگارنده، “روح حاکم بر این سند” محسوب می شود) نکته هایی راهبردی در راستای بازخوانی و تدقیق در این سند مطرح گردد؛ چرا که علی رغم برخی تعارض های محتوایی و عملکردی، آن چه که بر ضرورت توجه به سند راهبرد امنیت ملی امریکا برای سایر کشورها می افزاید، بازیابی نگاه و رویکرد کلان حاکم بر تیم امنیت ملی حاکم بر امریکا در موضوع ها و مسائل مختلف است و لذا با مطالعه و فهم صحیح آن می توان اقدام های احتمالی پیش رو از سوی نهادهای ذی ربط امنیت ملی امریکا در سطح عملیاتی را برآورد و با بازاندیشی در راهکارهای مقابله ای، آمادگی لازم برای مقابله با آن را بازیافت.

بررسی تحلیلی آینده بحران جنسی در ایران (قسمت اول: زمینه ها و ضرورت ها)

به زعم نویسنده این مقاله، طبیعی است که وقتی در مورد موضوعی با حساسیت بالا نظیر مسأله جنسی صحبت می کنیم با موانع شناختی متعددی روبه رو می شویم؛ چرا که در هر جامعه ای، ارائه آمار از مسائل جنسی، به خودی خود دشوار است و وقتی این موضوع در خصوص جامعه ی مذهبی و با حساسیت های خاص فرهنگی نظیر جامعه ایرانی مطرح می شود این دشواری صدچندان می شود. ضمن آن که مجموع مسائلی هم چون برجسته شدن موضوع خیانت در اذهان، افزایش مصرف محتوای پورنو گرافی در فضای مجازی و دیگر مشاهدات، نشان از وضعیتی غیرعادی می دهد که مدت هاست از سوی شماری از کارشناسان حوزه اجتماعی، تحت عناوینی هم چون بحران یا انقلاب جنسی مطرح می شود.
نویسنده مقاله در نخستین بخش این نوشتار، می کوشد ضمن تبیین نکته هایی آماری در این خصوص، به زمینه های بروز شرایط کنونی و نیز ضرورت های مواجهه سنجیده با این شرایط بپردازد.

راهبرد جدید امنیت ملی امریکا (محورها و ابعاد بین المللی)

ایالات متحده امریکا به عنوان یک قدرت بزرگ بین المللی متخاصم با جمهوری اسلامی ایران در طول دولت های مختلف به تدوین و انتشار سند راهبرد امنیت ملی پرداخته که مطالعه و تحلیل این اسناد می تواند در فهم رفتارهای احتمالی این کشور و تهدیدهای ناشی از آن مفید باشد. تاکنون ۱۷ سند راهبرد امنیت ملی از سوی دولت های مختلف امریکا منتشر شده است. جدیدترین نمونه ی این اسناد در دسامبر ۲۰۱۷ از سوی دولت ترامپ منتشر شد که حاوی نکته های مهمی برای درک سیاست خارجی این کشور در سال های پیش رو تلقی می شود.
در این نوشتار، محورها و ابعاد اصلی سند مذکور مورد واکاوی قرار گرفته است. سند جدید راهبرد امنیت ملی امریکا شامل یک مقدمه، چهار محور (شامل محورهای اصلی راهبرد امنیت ملی امریکا)، یک بخش شامل سیاست های امریکا در مناطق مختلف جهان و یک نتیجه گیری است و بازگو کننده نگاه و رویکرد تیم امنیتی ترامپ به عرصه ها و مسائل امنیتی امریکاست.

آینده یمن پس از علی عبدالله صالح (زمینه ها و وضعیت ها)

تا پیش از قیام مردمی ۲۰۱۱ یمن، صالح برای بیش از سه دهه رییس جمهور کشوری بود که به تعبیر وی مدیریتِ آن به « رقص بر سر افعی ها »  بی شباهت نبود. پس از ۲۰۱۱ و در حالی که انتظار  می رفت صالح از صحنه سیاسی حذف شود وی توانست نقش اثرگذار خود در تحولات سیاسی و نظامی یمن را ادامه دهد. اکنون و با مرگ علی عبدالله صالح، به عنوان متغیری شگفتی ساز، آینده بحران و جنگ یمن بی تردید از پیامدهای این خروج تأثیر خواهد پذیرفت. نویسنده در این نوشتار، تلاش دارد با بررسی زمینه ها و پیامدهای اقدام های علی عبدالله صالح در دوران زعامت خود بر یمن و همچنین تحولات و وقایع اخیر یمن، به بررسی وضعیت های احتمالی فراروی یمن در دوران پس از کشته شدن صالح بپردازد. در این راستا، نویسنده، توصیه ها و راهبردهایی را نیز برای مواجهه سنجیده و منطقی جمهوری اسلامی ایران با این وضعیت ها مطرح کرده است.

پیامدهای انتقال سفارت امریکا به قدس (وضعیت های محتمل و پیامدها)

در مسأله فلسطین، قدس از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در واقع، بیت المقدس یا قدس که اورشلیم نیز نامیده می شود به خاطر وجود اماکن تاریخی و مذهبی هم چون مسجدالاقصی و دیوار ندبه، همواره نزد مسلمانان، مسیحیان و یهودیان جایگاه ویژه ای داشته است. ترامپ طی بیانی های اخیرا تصمیم خود را مبنی بر انتقال سفارت امریکا از تل آویو به این شهر و شناسایی رسمی آن به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی اعلام کرد. طبیعی است که این تصمیم ترامپ با واکنش های شدیدی در داخل فلسطین، برخی کشورهای عربی و اسلامی، کشورهای اروپایی و دیگر کشورها روبه رو شد.
نویسنده در این نوشتار ویژه، می کوشد با بررسی ریشه های این تصمیم و تشریح آن و نیز اشاره به انگیزه ها و علل اتّخاذ چنین تصمیمی از سوی ترامپ، به تبیین و پیش بینی وضعیت ها و پیامدهای احتمالی انتقال سفارت امریکا به قدس بپردازد.

کاربست روش «تصمیم گیری چند معیاره» در آینده نگاری

یکی از تعابیر قابل اعتنا که آینده نگری را توصیف می کند، اصطلاح دانش ” تصمیم گیری پیش دستانه”  است و اصولاً آینده نگاری همواره با تصمیم و تصمیم گیری همراه است؛ بنابراین شناخت  تصمیم و فرایند تصمیم گیری، لازم و ضروری به نظر می رسد. تصمی مگیری چند معیاره (MCDM) یکی از مدل هایی است که کاربرد گسترده ای در علوم گوناگون و  صنایع مختلف یافته است. به عنوان مثالی در حوزه فناوری و تجارت، این مدل سازی می تواند قابلیت بازار فناوری های جدید را با ارزیابی چگونگی انطباق فناوری جدید با معیارهای بازار بررسی کند. در این کاربردها، مدل سازی تصمیم گیری، قابلیت یک محصول یا فناوری برای کسب سهم از محصولات در بازار را مورد بررسی قرار می دهد.
نویسنده این مقاله، می کوشد ضمن تبیین پیشینه ای از این روش و نیز شماری از مفاهیم مرتبط با آن، به نحوه و کیفیت کاربرد این روش در آینده نگاری بپردازد.

وقتی که نمی توانیم پیش بینی کنیم!  (قسمت اول: آموزش، ضرورتی فراتر از پیش بینی)

از این شماره، مجموعه نوشتارهای جدیدی را با موضوع اهمیت و ضرورت و نیز موانع پیش بینی به عنوان یکی از راه های بررسی آینده آغاز می کنیم. نویسنده در نخستین بخش این نوشتار با اشاره به موضوع روز و مهمی هم چون زلزله در کرمانشاه و تهران و سایر شهرها، به این نکته اشاره می کند که وقوع زلزله در شهرهای مختلف و تجربه مواجهه با این واقعه عظیم طبیعی، باعث شده که بیش از پیش، به اهمیت مقوله پیش بینی به عنوان یکی از مهم ترین و کلیدی ترین مفاهیم آینده پژوهی پی ببرد. در هر بخش از این مجموعه نوشتارهای تخصصی در حوزه مبانی آینده پژوهی، نویسنده تلاش دارد با ترجمه و ارائه گزارشی از مصاحبه هایی با شماری از اندیشمندان، متخصصان و دانشمندان حوزه های مختلف و سپس طرح نکته هایی چند، به اهمیت و ضرورت و تأثیر پیش بینی در مطالعات آینده بپردازد

گزارش یک رساله: ارائه مدل تکاملی پویا برای بررسی شروع و شیوع نوآوری (مطالعه شبکه های دانش در رشته آینده پژوهی)

هشتمین بخش از نوشتارهای گزارش یک رساله به ارائه تحقیق آقای افشین جعفری (دانش آموخته کارشناسی ارشد آینده پژوهی دانشگاه تهران) اختصاص یافته است. ایشان از رهگذر ترکیب تجربه خود در حوزه مهندسی با مفاهیم آینده پژوهی – مبتنی بر با رویکردی میان رشته ای-، با استفاده از شبیه سازی های کمّی و روش هایی مانند مدل سازی عامل بنیان، متن کاوی و نیز الگوبرداری از مفاهیم پزشکی در زمینه ایجاد و شیوع بیماری ها، در گام اول، چگونگی شروع نوآوری در شبکه های نوآوری را تبیین کرده و سپس به بررسی شبکه های دانشی در معتبرترین ژورنال آینده پژوهی به نام « فیوچرز » پرداخته است.  او در این بخش از پژوهش خود، شبکه مفاهیم و نیز شبکه استنادی ژورنال مذکور را استخراج و مورد بحث و بررسی قرار داده است.

مطالعه این رساله ارزشمند را به علاقه مندان رویکردهای کمّی در آینده پژوهی توصیه می کنیم.