سرمقاله ( ماهنامه شماره ۵۰)

ایران و جهان در عصر پساداعش (ضرورت رصد تحولات و هوشیاری راهبردی)

پیروزی ها و موفقیت های اخیر جبهه مقاومت در برابر گروه تروریستی داعش را می توان نقطه پایانی بر اندیشه تأسیس  « خلافت اسلامی» که این گروه مدعی آن بود، دانست. در شرایط کنونی، دیگر داعش بر هیچ شهر  و منطقه ای تسلط ندارد و صرفاً به صورتی پراکنده در بخش هایی از شرق و جنوب سوریه حضور و فعالیت دارد.  چنین وضعیتی، با توجه به داعیه اصلی و راهبرد کلان اعلامی داعش مبتنی بر تلاش برای  « تأسیس خلافت اسلامی» در اصل به معنای پایان ادعاهای سرزمینی و حکومتی این گروه تروریستی است؛ اما چه بسا اعضا و رهبران داعش، با تغییرهایی در استراتژی و راهبردهای خود، به صورتی انفرادی و پراکنده، به تحرکات تروریستی در نقاط مختلف منطقه و جهان اقدام کنند.
نکته بسیار مهم در این میان، توجه به این نکته است که در شرایط پساداعش، لزوم هوشیاری نظام در مواجهه با عصر پساداعش در منطقه و جهان و توسعه آمادگی خود در برابر تحرکات و اقدام های حمایتی به سود داعش و گروه های مشابه، امری انکارناشدنی است.

 عربستان سعودی (از کودتای سفید داخلی تا سیاست تهاجمی خارجی)

تغییرات و دگرگونی های اساسی و سریع عربستان سعودی از سال ۲۰۱۵ با به قدرت رسیدن ملک سلمان، در عمل به نام محمد بن سلمان شهرت یافته؛ شهرتی که مهم ترین مشخصه های آن، با کلیدواژگانی هم چون جوانی، جسارت و جویای نام بودن، قابل تبیین است. این تغییرات و تحولات در شرایطی اهمیت بیش تری می یابد که در نظر داشته باشیم نظام سعودی در تمامی دهه های اخیر، همواره به عنوان دولتی محافظه کار و نگران از تغییر و دگرگونی مطرح بوده است. نویسنده این نوشتار با بررسی این تغییرات – هم تغییرات در ابعاد داخلی (هم چون تغییرات اقتصادی معطوف به سند ۲۰۳۰ ، اصلاحات اجتماعی در حوزه زنان و دستگیری تعداد قابل توجهی از شاهزاده ها و مقام های عالی این کشور) و هم تغییرات در سطح خارجی(موارد متعددی از ماجراجویی های جدی و گسترده در سطوح منطق های و بین المللی)- تلاش دارد به پیامدهای احتمالی این تحولات نیز اشاره نماید.

 « آیا سایبر وندالیسم رو به گسترش است؟ » (چشم انداز آینده وندالیسم سایبری بر بستر فضای مجازی)

چند سالی است که در فضای مجازی، رفتارهایی مانند هجوم یکباره به صفحه اجتماعی افراد مشهور و استفاده از الفاظ رکیک اتفاق می افتد؛ موضوعی که در سطح بین المللی، موجب وهن فرهنگ و جایگاه فرهنگی ایرانیان شده است. بررسی چنین موضوعی، نیازمند مداقه و تأملی چند وجهی و پیچیده در حوزه های فرهنگی، اجتماعی، روانی و حتی اقتصادی است، اما نگارنده ی متن در مجال محدود این نوشتار، صرفا به طرح بحثی مقدماتی در خصوص نسبت فضای مجازی با این پدیده زشت پرداخته و با رویکردی آینده نگرانه این پرسش اساسی را مطرح می کند که « آیا روند رو به رشد و گسترش روزافزون فضای مجازی، روند این پدیده نابهنجار را هم با رشد روبه رو خواهد کرد؟»

 نوشتار حاضر، سعی در تحلیل نسبت فضای مجازی با این پدیده و پاسخ به این پرسش دارد که آیا با پدیده ای نوظهور و حاد در شرایط کنونی – و رو به گسترش در چشم انداز آینده- مواجه هستیم؟

آینده توییتر در دوگانه تصمیم گیری ( قسمت دوم و پایانی: موقعیت آینده ما در قبال فیلترینگ توییتر )

در شماره پیشین ماهنامه، بخش نخست نوشتار ” آینده توییتر در دوگانه تصمیم گیری” به مخاطبان محترم تقدیم شد. در دومین و آخرین بخش از این نوشتار، نویسنده، با اشاره به این نکته که
« دسترسی به تو ییتر به صورت رسمی و قانونی برای عموم مردم ایران مسدود است، ولی تعداد  زیادی از افراد در داخل کشور به رو ش های گوناگون، سدّ فیلترینگ را دور زده و از این شبکه اجتماعی استفاده می کنند» در جستجوی پاسخ به این پرسش است که « فیلترینگ تو ییتر تا چه میزان بر مشارکت مردم در این شبکه تأثیرگذار بوده است؟ »
بر این اساس، نویسنده در این بخش از نوشتار بر آن است تا با بررسی تصویرهایی از شرایط اِعمال و حذف فیلترینگ شبکه اجتماعی تو ییتر، موقعیت فعلی برند ایران در شرایط اِعمال فیلترینگ و موقعیت احتمالی برند ایران در شرایط حذف فیلترینگ را تشریح نماید.

گزارش یک رساله (۷. طراحی یک سیستم پیش نگر بر اساس مفاهیم و ابزارهای علم و پیچیدگی)

در هفتمین بخش از مجموعه نوشتارهای «گزارش یک رساله » که در هر شماره ماهنامه به ارائه چکیده ای از رساله های تخصصی در حوزه آینده پژوهی اختصاص دارد ، به رساله آقای دکتر علی ذاکری (دانش آموخته رشته آینده پژوهی دانشگاه تهران) با عنوان « طراحی یک سیستم پیش نگر بر اساس مفاهیم و ابزارهای علم و پیچیدگی »  خواهیم پرداخت.  ایشان با تجربه ارزش مند فرصت مطالعاتی در دانشگاه پنسیلوانیا و نیز مؤسسه تحقیقاتی سانتافی امریکا که در حوزه پیچیدگی فعالیت می نماید، به طرح مفاهیم و تئوریزه کردن نظریه هایی در حوزه ی  دانشی آینده پژوهی می پردازد که دغدغه همیشگی اندیشمندان در این زمینه بوده است « سیستم های  پیش نگر در پیچیدگیِ جهان آشوبناک» .
علاقه مندان آینده پژوهی و مبحث پیچیدگی می توانند با مراجعه به کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران و نیز مقاله منتشر شده ایشان در شماره ۸۱ ژورنال فیوچرز، مطالعات عمیق تری در این خصوص داشته باشند.

 کاربست رو ش پس نگری در آینده پژوهی (قسمت دوم و پایانی: موردکاوی پروژه کاهش کربن در جوامع مدرن)

در نخستین قسمت از نوشتار «کاربست روش پس نگری در آینده پژوهی » نویسنده به مباحثی هم چون تاریخچه شکل گیری این روش، گام های پیاده سازی روش، رویکردهای مختلف روش و چگونگی استفاده از روش پس نگری در ترکیب با سایر روش های آینده پژوهی پرداخت.
اکنون در دومین و آخرین قسمت این نوشتار، هم چنان که در شماره پیشین ماهنامه نیز وعده داده شده بود، در راستای تبیین نمونه ای دقیق و کاربردی از کاربست این روش در حوزه آینده پژوهی و توصیف عملیاتی و کاربردی روش پس نگری، مورد کاوی پروژه آینده پژوهی مرکز تحقیقات تیندال با نام کاهش کربن در جوامع مدرن ارائه می گردد که در آن با استفاده از روش پس نگری، سناریوهای وضعیت انتشار گاز دی اکسید کربن در سال ۲۰۵۰ برای کشور بریتانیا ارائه شده است.
مطالعه این نوشتار را به تمامی دانشجویان و کارشناسان آینده پژوهی توصیه می کنیم.