سرمقاله ( ماهنامه شماره ۳۸)

آینده پژوهی انتخابات ریاست جمهوری (در چارچوب امنیت ملی)

آینده پژوهی، روشی برای ترسیم آینده های بدیلِ هر موضوع است. در این روش/ دانش، تلاش می شود تا تصاویر بدیل مسأله ی مورد پژوهش ترسیم شود و تصمیم گیرندگان نسبت به مخاطره های احتمالی و راهبردهای ممکن در هر سناریو آگاه شوند. در این چارچوب، تحلیل بازیگران و پیشران های کلیدی در هر موضوع اهمیتی اساسی دارد و این گونه تحلیل ها در مرحله بعدی باعث دستیابی به عدم قطعیت های کلیدی و در نهایت ترسیم سناریوهای بدیل می شود.
بر این اساس، قبل از ورود به هر گونه مطالعه آینده پژوهانه، موضوع اساسی، دست یافتن به درکی جامع نسبت به موضوع مورد مطالعه است. این ضرورت، در بررسی آینده پژوهانه ی انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران در سال آینده نیز وجود دارد و لازم است قبل از هر اقدامی، شناخت دقیق و جامع موضوع مورد مطالعه – انتخابات ریاست جمهوری- در دستورکار قرار گیرد. در طرح پژوهشیِ در دست انجامِ مؤسسه افق آینده پژوهی راهبردی در خصوص انتخابات آتی ریاست جمهوری، به منظور انجام یک مطالعه آینده پژوهانه ی دقیق و تخصصی، تمامی وجوه، سویه ها و ابعاد مرتبط با انتخابات سال ۱۳۹۶ به صورتی دقیق و همه جانبه مورد توجه قرار گرفته است. از مهمترین مصادیق این توجه ویژه، مداقه در موضوع آینده پژوهی انتخابات ریاست جمهوری از منظر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است که در این نوشتار، به صورتی گذرا و مختصر به آن پرداخته ایم.

اکنون و آینده جنگ سایبری (قسمت دوم: مختصات و سطوح جنگ سایبری)

در نخستین بخش از مجموعه نوشتارهای اکنون و آینده جنگ سایبری، تلاش شد با اشاره به شماری از مهمترین مؤلفه ها و مختصات مفهومی جنگ های حقیقی و جنگ سایبری، تا حد امکان، به تعریفی نسبتاً جامع، مانع و البته اختصاصی از این مفهوم (بر اساس منابع متعدد و نقطه نظرات خبرگان) دست یابیم.

اکنون در دومین قسمت از این مجموعه، برآنیم که به این پرسش پاسخ بدهیم که آیا تفاوت های جنگ سایبری با جنگ حقیقی تنها در قالب است یا دارای تفاوت های ماهوی است؟ به این معنا که برای یافتن جزییات جنگ سایبری، تنها باید ویژگی ها، ابعاد و نشانه های جنگ حقیقی را در فضای سایبر بیابیم و در تعریف جدید جانمایی کنیم یا این که با پدیده ای مقلوب مواجهیم. به این منظور، در نوشتار حاضر، مهمترین مختصات، ابعاد و سطوح جنگ سایبری را در قیاسی تطبیقی با جنگ های حقیقی مورد بررسی قرار داده ایم؛ اما در قسمت های آتی این مجموعه، از منظری آینده پژوهانه، به بررسی ابعاد و وجوه جنگ سایبری خواهیم پرداخت.

 انتخابات ۲۰۱۶ و آینده مناسبات امریکا با جمهوری اسلامی ایران (قسمت چهارم: بازیگران و موضوع های کلیدی در مناسبات دولت آینده امریکا و جمهوری اسلامی ایران – ۲ )

چهارمین قسمت از مجموعه نوشتارهای انتخابات ۲۰۱۶ و آینده مناسبات امریکا با جمهوری اسلامی ایران نیز به معرفی بازیگران و موضوع های کلیدی در مناسبات دولت آینده امریکا و جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد. در بخش پیشین این نوشتار، به شماری از این بازیگران (از جمله: کاخ سفید، کنگره، اتاق های فکر، لابی ها، رسانه ها، بنیادهای خیریه و البته بنیادهای حل تعارض ها) اشاره شد.

اکنون در ادامه این مبحث، به شناسایی و بررسی سایر بازیگران (اعم از بازیگران تأثیرگذار منطقه ای و بین المللیِ مؤثر بر مناسبات آینده ایران و امریکا ( از جمله: عربستان و کشورهای عربِ حاشیه خلیج فارس، رژیم صهیونیستی، عراق، سوریه، افغانستان، اتحادیه اروپا، روسیه، چین و …) خواهیم پرداخت.

آینده وحدت سرزمینی عراق (قسمت دوم: تأثیر پیشران های شیعی)

جامعه شیعی را می توان از مهمترین نیروهای محوری شکل دهنده آینده عراق محسوب کرد. بر این اساس، در هر گونه مطالعه و بررسی آینده پژوهانه در خصوص عراق، بررسی نقش و تأثیرگذاری بازیگران و پیشران های شیعی اهمیتی اساسی دارد. در نوشتار پیشین، به منظور مطالعه آینده وحدت سرزمینی عراق، به نقش بازیگران شیعی در این خصوص اشاره شد. اکنون در قسمت دوم این مجموعه نوشتار تلاش می کنیم تأثیر پیشران های کلیدی جامعه شیعی را در عرصه های مختلف بر آینده وحدت سرزمینی عراق مورد بررسی قرار دهیم.

توضیح لازم این است که منظور از پیشران هر عاملی است که صحنه و محیط کلان را متحول کرده و تغییر می دهد. بر این اساس، در نوشتار حاضر، تأثیر پیشران های کلیدی جامعه شیعی در آینده وحدت سرزمینی عراق در عرصه های ژئوپلیتیک، فرهنگی – هویتی، اقتصادی و نظامی- امنیتی را مورد بررسی قرار می دهیم.

آینده ساختار و موازنه قدرت در یمن ( قسمت سوم: چشم انداز پیش روی حراک جنوب )

پیش از این، دو قسمت ازِ مجموعه نوشتارهای آینده ساختار و موازنه قدرت در یمن تقدیم مخاطبان محترم ماهنامه شده است. در سومین قسمت از این مجموعه نوشتار، قصد آن است که جایگاه سیاسی و میدانی و نیز چشم انداز پیش رویِ حراک جنوب یمن مورد اشاره قرار گیرد. حراک جنوب، مجموعه ای از تشکل ها و جنبش های سیاسی و اجتماعی در مناطق جنوبی یمن با محوریتِ عدن است که ریشه در نارضایتی های جنوبی های یمن از تحولات سیاسی پس از وحدت یمن (۱۹۹۰) دارد. در این جریان، طیف های متعددی جای دارند که از مطالبه کنندگان حقوق سیاسی و اقتصادی برابر برای جنوبی ها تا تجزیه طلبان را در برمی گیرد.
در این نوشتار، ضمن تبیین وضعیت فعلیِ حراک جنوب یمن، چشم انداز پیش رویِ این جریان نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

چشم انداز ( اهمیت و ویژگی های چشم انداز در آینده پژوهی)

دنیای امروز برآمده از چشم اندازهای بشر دیروز است. در واقع، منشأ تمامی اقدام های بشر، تصویری است که از آینده نزدیک یا دور در ذهن خود دارد. دستاوردها و پیشرفت های اجتماعی، اقتصادی، معماری، پزشکی، علمی و سیاسی، مفهوم خود را مدیون قدرت چشم انداز هستند. چشم انداز، تصویری جذاب از آینده مطلوب است که والاترین آرمان های یک گروه یا یک سازمان را به زبانی روشن، مستدل و اطمینان بخش بیان می کند؛ آینده ای که ما متعهد می شویم آن را خلق نماییم، چرا که ارزش های ما در تصویر آینده ای که می خواهیم و نسبت به آن تعهد داریم نهفته است. چشم اندازها آرمان های شخصی افراد را به بار می نشانند، کانون وجهی برای فعالیت های گروهی ایجاد می کنند، هم چنین تصویری بزرگ از جایی که می رویم خلق می کنند و فعالیت های روزانه ما را معنادارتر می کنند. از طرفی، مهمترین کارکرد چشم انداز، محتمل ساختن آینده مطلوب است. بر این اساس، یکی از مهمترین مقوله ها در  آینده پژوهی، بحث چشم اندازسازی است.در این نوشتار، ضمن تعریف چشم انداز، به تبیین ضرورت، ویژگی ها و شیوه تهیه آن توجه شده است.