سرمقاله ( ماهنامه شماره ۳۵)

 سویه های فرهنگی و اجتماعی آینده جنگ های سایبری 

انقلاب اطلاعاتی در سال های اخیر، حتی تعریف جنگ ها را نیز در بسیاری موارد تغییر داده و امروزه جنگ های جدید با واژگانی هم چون جنگ های اطلاعاتی، جنگ های نرم و یا جنگ های سایبری تعریف می شوند. در واقع، همسو با گسترش اطلاعات در جهان معاصر، سبک های نوینی از جنگ شکل گرفته که بر پایه اطلاعات و نبرد اطلاعاتی قابل تبیین هستند. در این میان، جنگ های سایبری را می توان فراگیرترین و گسترده ترین نوع جنگ های جدید دانست که انواعی از جنگ های مبتنی بر اطلاعات (جنگ فرماندهی و کنترل، جنگ اطلاعاتی، جنگ الکترونیک، جنگ روانی و …) را شامل می شود.

در این نوشتار (که در واقع مقدمه ای بر مجموعه مطالب جدیدی با موضوع ” آینده پژوهی جنگ سایبری ” است) تلاش می شود نکته ها و مباحثی ویژه درباره برخی سویه ها و ابعاد فرهنگی و اجتماعی جنگ سایبری – با تمرکز با جمهوری اسلامی ایران- مطرح شود.

 نگاهی به آینده زیست بوم ایران ( چشم انداز مهم ترین روندها و چالش های زیست محیطی کشور)

در طول تاریخ، در اغلب موارد، دشمن خارجی به عنوان مهم ترین تهدید پیش رو معرفی شده است؛ با این حال برخی کارشناسان با نگاهی متفاوت به حقایق جغرافیای ایران، معتقدند در سال های نه چندان دور آینده، چالش های زیست محیطی به مراتب بیش از هر دشمن خارجی و یا شورش داخلی، امنیت و اقتدار کشور را تهدید خواهند کرد. بر اساس گزارش های رسمی، بیش از دو سوم کشور(یعنی گستره وسیعی بالغ بر ۱۱۸ میلیون هکتار) با سرعتی نگران کننده در حال بیابانی شدن است و با توجه به خشکسالی های اخیر چنان چه روند نابودی منابع مختلف آبی هم چون دریاچه ها و سفره های زیرزمینی اصلاح نشود، به دلیل مهاجرت های گسترده، طی سی سال آینده ایران عملاً به سرزمینی با مشکلات جدی و عمیق برای سکونت بدل خواهد شد. این روند در حالی است که از یک سو ضرورت توسعه برای آینده مطلوب کشور اجتناب ناپذیر است و از سوی دیگر هم محدودیت های زیست محیطی، چالش های بسیاری را پیش روی تحقق این اهداف قرار داده است. با توجه به اهمیت موضوع، در این نوشتار، ضمن اشاره به مهم ترین چالش های زیست محیطی کشور، تحلیلی از روندها و پیامدهای مرتبط با هر موضوع مورد بررسی قرار می گیرد.

 آینده اتحادیه اروپا بعد از خروج بریتانیا (قسمت دوم و آخر: سناریوها و پیامدها برای جمهوری اسلامی ایران )

انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا را می توان از مهم ترین رویدادهای سیاسی سال جاری در عرصه جهانی دانست. بدون تردید، نتایج این رُخداد انتخاباتی، محدود به خود آمریکا و یا حتی مناطق خاصی از جهان نیست، بلکه ابعاد و اثراتی بین المللی خواهد داشت. بر این اساس است که اغلب بازیگران کلیدی در حوزه های جهانی و منطقه ای، نیم نگاهی به روند این انتخابات و نتایج آن دارند و به صورت مداوم به تأثیرگذاری نتایج این رویداد برای منافع راهبردی خود می اندیشند. در این راستا این انتخابات برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازیگری محوری در غرب آسیا و به عنوان کشوری که در دهه های گذشته تلاش کرده تا سیاست های مستقلی ایفا کند و تحت فشار سیاست ها و اقدام های امریکا بوده، اهمیتی دوچندان می یابد. با توجه به این اهمیت، از این شماره تلاش خواهد شد تا در سلسله مقاله هایی به صورت پیاپی، افزون بر اشاره به ابعاد انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا و نتایج آن برای ایران، به بررسی آینده های بدیل مناسبات دو کشور در پرتو نتایج این انتخابات و متغیرهای ساختاری حاکم بر روابط آن بپردازد.
از این رو، به عنوان گام اولیه، در این شماره نگارنده بر آن است تا مهم ترین موضوع های تأثیرگذار در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ امریکا را شناسایی و اهداف، اولویت ها و برنامه های دو حزب دموکرات و جمهوری خواه را برای اداره آینده این کشور، مورد بحث و بررسی قرار دهد.
از آن جا که یک گام اولیه و مهم در انجام هر مطالعه آینده پژوهانه، شناسایی پیشران ها و کلان روندهای اصلی آن موضوع است، در این راستا این نوشتار سعی دارد به بررسی و احصاء این موارد بپردازد.

آینده اتحادیه اروپا بعد از خروج بریتانیا ( قسمت اول: زمینه های وقوع و پیامدهای خروج )

بحث پیامدهای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا از مهم ترین موضوع های عرصه سیاست جهانی در بازه زمانی کنونی است که در بسیاری از مسائل و روندهای اتحادیه اروپا و مسائل بین المللی نیز تأثیرگذار است.
اتحادیه اروپا، مهم ترین تجربه همگرایی در سطح جهانی است. شکل گیری این اتحادیه بعد از جنگ جهانی دوم باعث شد که اروپایی ها به سطحی ویژه از ثبات و توسعه دست یابند. در واقع، در حالی که در دوره های قبل، اروپا با رقابت های جدی واحدهای ملی مواجهه بود بعد از جنگ جهانی دوم با توجه به شرایط جدید، اروپایی ها تصمیم گرفتند به سمت همکاری و همگرایی حرکت کنند. قبل از خروج بریتانیا، اتحادیه اروپا ۲۸ عضو و حدود ۵۰۰ میلیون نفر جمعیت داشته و دارای ساختارهایی است که به عنوان ساختارهایی منحصر به فرد در سطح جهانی محسوب می شوند. به نظر می رسد اتحادیه اروپا به رغم چالش های همیشگی، از چند سال گذشته با چالش های جدی تری مواجه شده است. بحران مالی و مشکلات اقتصادی کشورهایی مانند یونان و مسائلی هم چون مهاجرت، از جمله اصلی ترین موضوع هایی بوده که در روند همگرایی و کارکردهای اتحادیه تأثیرگذار بوده است؛ اما به نظر می رسد خروج بریتانیا به عنوان عضوی محوری با قدرت سیاسی قابل توجه، عضویت در شورای امنیت و وزن اقتصادی بالا تأثیرات به مراتب گسترده تری از چالش های گذشته بر آینده اتحادیه اروپا دارد. هر چند خروج کامل یا نوع خروج بریتانیا از اتحادیه هنوز هم با برخی پرسش ها و ابهام ها روبه رو است و نمی توان به صورت قاطع از جدایی اساسی و کامل بریتانیا از اتحادیه اروپا سخن گفت، اما بررسی برخی مسائل و طرح پرسش هایی در این خصوص گزیرناپذیر می نُماید.
بر این اساس در این نوشتار سعی داریم تا به بسترها و عوامل تأثیرگذار در خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و پیامدهای آن بپردازیم و در بخش بعدی گزارش از سناریوهای بدیل پیش روی اتحادیه بعد از خروج بریتانیا و هم چنین تأثیرات احتمالی معطوف به جمهوری اسلامی ایران سخن خواهیم گفت.

گزینه های استراتژیک امریکا برای غرب آسیا ( قسمت دوم و آخر: دیدگاه های انتخاباتی و موضوع های کلیدی)

هر چند نقش غرب آسیا در سیاست و اقتصاد بین الملل، با برخی تغییرات همراه است و به ویژه ابعاد امنیتی آن در حال غلبه بر جنبه های ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک است، اما اهمیت این منطقه برای قدرت های بزرگ جهانی هرگز کاهش نیافته است. بر این اساس است که امریکا در طول سال های آتی هم چنان به عنوان یکی از بازیگران کلیدی تأثیرگذار بر روندها و تحولات منطقه ای مطرح خواهد بود. در حالی که در گزارش پیشینِ مربوط به گزینه های راهبردی آینده امریکا در غرب آسیا به دیدگاه های اندیشکده های امریکایی پرداختیم در نوشتار حاضر تلاش می کنیم مروری بر دیدگاه های نامزد های انتخابات ریاست جمهوری امریکا در خصوص غرب آسیا داشته باشیم و سپس به بررسی برخی موضو ع های کلیدی منطقه در رویکر دهای آینده امریکا بپردازیم.
در این چارچوب، تغییرات نسبی در سیاست خارجی کلینتون در غرب آسیا و ابهام در سیاست های ترامپ، تداوم حضور امریکا در غرب آسیا، حفظ برجام به رغم تعارض های بنیادین بین ایران و امریکا، ادامه شراکت راهبردی با عربستان با وجود برخی تنش ها، تداوم حیات داعش در وضعیت ضعف و پراکندگی و طراحی روابطی مستحکم تر با رژیم صهیونیستی از مهم ترین موضوع هایی است که مورد بررسی قرار می گیرند.

فرصت ها و تهدیدهای آینده روباتیک

دیربازی است که علوم مهندسی موفق شد ه محصولی تولید نماید که پا را از شکل کالا و تجهیزاتی خود فراتر گذارده و به دنیای انسان ها راه پیدا کند. روبات ها ماشین هایی هستند که برخی از قابلیت های انسان ها را به ارث برده اند و همواره به دنبال افزایش وجه تشابه خود با انسان ها برآمده اند. روبات ها اولین بار در سال ۱۹۵۴ در صنعت به کارگرفته شدند که فقط در حد یک بازوی روبات یا Manipulator بودند و تنها سه درجه آزادی حرکت داشتند. روبات های صنعتی امروزی، اغلب همان بازوی روباتیک هستند ولی با درجه آزادی بالاتر و البته بسیار پیشرفته تر نسبت به گذشته کار می کنند. تاریخ گواه این موضوع است که انسان هر آن چه را در ذهن خود پرورانده در حقیقت نیز به آن رسیده است. آدم آهنی و روبات ها نیز همواره در فکر انسان وجود داشته و امروزه نقش مهمی در صنایع و سازمان ها ایفا می نمایند.
در این نوشتار دو قسمتی، ضمن معرفی دسته بندی روبات ها و تحلیل عمکلرد آن ها به آینده پژوهی این صنعت نیز پرداخته شده تا از این رهگذر، درک بهتری از تقسیم وظایف انسان و روبات ها در نسل های آینده به دست آید که براین اساس بتوان فرصت ها و تهدیدهای ناشی از حضور روبات ها در فرایندهای سازمانی را به حیطه تحقیق کشاند.

درآمدی بر روش شناسی و تکنیک دیدبانی در اجرا

دیدبانی، برآیند پایش(۱) و پویش(۲) است. منظور از ” پایش ” پاییدن مداومِ موضوع های شناخته شده است. برای مثال، سازمان می داند که نرخ ارز، روی کسب وکارش تأثیر چشمگیری دارد؛ بنابراین نرخ ارز را به عنوان یک عامل تأثیرگذار، پیوسته پایش می کند. منظور از ” پویش ” پوییدن، جست و جو و کاویدن محیط، برای یافتن یک عامل تأثیرگذار است که هنوز به طور کامل برای ما شناخته شده نیست. برای مثال، سازمان در جریان پویش به این نکته پی می برد که تحقق پدیده جدیدی به نام بورس کالا می تواند روی بهای کالا در بازار هدفش تأثیرگذار باشد.

در این نوشتار تلاش شده تا ضمن اشاره به مهم ترین مختصات و مؤلفه های مفهومی ” دیدبانی ” به گام های چندگانه طراحی و استقرار سامانه دیدبانی در پروژه های آینده پژوهی اشاره شود.