ماهنامه شماره ۷۳

 پیروزی دموکرات ها و ملاحظاتی سیاست گذارانه برای جمهوری اسلامی ایران

با توجه به پیروزی بایدن و دموکرات ها در انتخابات جنجالی اخیر آمریکا در سرمقاله این شماره از نامه آینده پژوهی سعی شده است با مفروض گرفتن واقعیت های داخلی و بین المللی که آمریکا با آن مواجه است و با ابتنای بر دیدگاه دموکرات ها در ظرف این واقعیات، و بمنظور تشخیص تمایز احتمالی میان رویکرد دموکرات ها و جمهوریخواهان؛ ضمن برشمردن حوزه های قابل شناسایی و تأثیرپذیر امنیت ملی ج.ا.ا شامل: ثبات سیاسی و امنیت داخلی؛ وضعیت شاخص های اقتصادی ؛ توانمندی دفاعی و قدرت بازدارندگی ؛ نفوذ منطقه ای و روابط بین المللی جمهوری اسلامی ایران؛ ملاحظاتی برای سیاست گذاری امنیت ملی کشور در آینده پیش رو ارائه شود. مدیریت رابطه با آمریکا در دوره بایدن و اتخاذ هرنوع استراتژی در این خصوص ، مستلزم اجماع داخلی و عدم القای ضعف به دشمن است. مهمترین چالش پیش رو که می تواند مدیریت این مسأله را پیچیده کند، انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در ایران است! اینکه آیا ج.ا.ا در فضای چالش مذکور، می تواند مانع از تفوق منافع سیاسی و جریانی بر مسائل بلندمدت و راهبردی نظام و کشور بشود یا خیر؛ در چگونگی مسیر آتی تعیین کننده خواهد بود.

 چشم انداز روابط آمریکا و عربستان در دوره بایدن

پیروزی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری امریکا پرسش های مختلفی را در خصوص سیاست های دولت جدید امریکا در عرصه های مختلف از جمله روابط با عربستان سعودی مطرح ساخته است. در حالی که ریاض و واشنگتن در دوره ترامپ روابط گرم و مستحکمی را تجربه کردند، تأکید بایدن بر تجدیدنظر در روابط با عربستان و از جمله پایان دادن به حمایت ها از این کشور در جنگ یمن و پیگیری مسائل حقوق بشری از یک سو و احتمال تعامل امریکا با ایران از جمله با بازگشت به برجام، باعث ایجاد نگرانی هایی در رهبران سعودی شده است. در این راستا در این نوشتار ضمن مرور دیدگاه های بایدن در خصوص عربستان و اشاره به رویکردها و نگرانی رهبران سعودی در خصوص قدرت گرفتن بایدن، به طرح چشم انداز احتمالی روابط و وضعیت های احتمالی مربوطه خواهیم پرداخت.

رویکردها و مدُل های درک و پیش بینیِ مشارکت در انتخابات

نویسنده در این یادداشت، ضمن دسته بندی بازیگران مؤثر بر انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در جمهوری اسلامی ایران در چهار دسته (مهم با رفتار غیرقطعی، مهم با رفتار قطعی، غیرمهم با رفتار غیرقطعی و غیرمهم با رفتار قطعی)؛ سه رویکرد عمده فرهنگ سیاسی، جامعه شناسی سیاسی و انتخاب عقلانی را به عنوان منظرهایی برای درک میزان و جهت مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ در ایران تبیین و با ابتنای بر آن سه مدل برای تخمین و ترسیم تصویری دقیق تر از نمای انتخابات ارائه می کند. با ابتنای بر فرهنگ سیاسی مدل چهار بخشی(تبعیتی- منفعل، تبعیتی- مشارکتی، معترض- منفعل، معترض – مشارکتی)، در منظر جامعه شناسی سیاسی مدل شِش طبقه ای از دهک ها و گرایش مذهبی  و از منظر انتخاب عقلانی مدل سه معیاری از اولویت اقتصاد بر تمایلات سیاسی یا سیاست بر خواسته های اقتصادی پیشنهاد شده است.

 آینده پژوهی روابط ایران و ترکیه در حوزه قفقاز جنوبی

منطقه قفقاز همیشه به دلیل اهمیت ژئوپلیتیکی، ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی که داشته و دارد، محلی برای رقابت ها و منازعات بوده است. نویسنده ضمن اشاره به چهار نوع رقابت و تعارض منافع در این منطقه شامل: نخست، رقابت و برخورد منافع غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا و روسیه؛ دوم، رقابت و برخورد منافع روسیه و ترکیه؛ سوم، رقابت و برخورد منافع ایران و آمریکا، غرب و اسرائیل؛ و چهارم، رقابت و برخورد منافع ایران و ترکیه در پی تبیین این رقابت ها با توجه به اهمیت این منطقه در سیاست خارجی ایران و منافع ملی کشور است. در این مقاله بررسی روابط ایران و ترکیه و رقابت های آنها مورد بحث قرار گرفته و سه رقابت بعدی در شماره های بعدی ماهنامه بررسی خواهد شد.

 سیستم های پیچیده و آینده پژوهی

رشد روزافزون ساختا رهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از یک سو و افزایش مداوم عدم قطعیت و پیچیدگی این سیستم ها، پژوهشگران را بر آن داشته است که برای تحلیل و شناخت این سیستم ها، از الگو های زیستی و فیزیکی متعددی استفاده کنند. رویکرد تحلیل سیسم های پیچیده یکی از این روش ها است که با ابتنای بر نظریات فیزیکی، ویژگی های سیستم های پیچیده را شرح و برای شناخت آنها دستورالعمل هایی را مشخص می کند. این یادداشت به بررسی این رویکرد و ارتباط آن با مباحث آینده پژوهی می پردازد.

 تحلیل شبکه پویای بازیگران.(قسمت دوم)

در شماره ی پیشین ماهنامه نامه آینده پژوهی به معرفی کلّیت رویکرد تحلیل شبکه پویای بازیگران و ویژگی های اساسی آن پرداخته شد. این یادداشت به بررسی کامل تر چارچوب این روش و کاربر دهای آن در تحلیل بازی های با ذ ینفعان متعدد و مسائل سیاستگذاری چندجانبه می پردازد.